Thuyết Con Khỉ Ướt là một ví dụ minh họa cách mà hành vi của một nhóm có thể được duy trì qua nhiều thế hệ, ngay cả khi lý do ban đầu của hành vi đó đã biến mất. Câu chuyện này không chỉ nói về hành vi động vật mà còn có ý nghĩa tương đồng với các hệ thống niềm tin, chẳng hạn như tôn giáo, đặc biệt là Kitô giáo.
*Câu chuyện về những con khỉ
Hãy tưởng tượng một cái lồng với năm con khỉ. Trong lồng, một quả chuối được treo trên dây, và dưới đó là một cái thang. Khi một con khỉ cố trèo lên thang để lấy chuối, tất cả các con khỉ khác trong lồng bị xịt nước đá. Sau vài lần như vậy, mỗi khi một con khỉ định trèo thang, những con khác sẽ ngăn cản, thậm chí tấn công nó để tránh bị xịt nước đá.
Bây giờ, không cần xịt nước đá nữa. Lấy một con khỉ ra khỏi lồng và thay thế nó bằng một con khỉ mới. Con khỉ mới thấy quả chuối và muốn trèo lên cầu thang. Trước sự ngạc nhiên và kinh hoàng của nó, tất cả các con khỉ khác tấn công nó. Sau một lần thử và bị tấn công nữa, nó biết rằng nếu cố trèo lên cầu thang, nó sẽ bị đánh. Tiếp theo, lấy một con khỉ khác trong số năm con khỉ ban đầu ra và thay thế bằng một con khỉ mới. Con khỉ mới tiến đến cầu thang và bị tấn công. Con khỉ mới trước đó vẫn tham gia vào việc trừng phạt với sự nhiệt tình dù nó chưa từng thấy việc xịt nước đá. Tương tự, thay thế con khỉ thứ ba, rồi thứ tư, và cuối cùng là con thứ năm trong số các con khỉ ban đầu. Mỗi lần con khỉ mới nhất cố trèo lên cầu thang, nó đều bị tấn công. Hầu hết các con khỉ đang đánh nó không biết tại sao chúng không được phép trèo lên cầu thang hoặc tại sao chúng tham gia vào việc đánh đập con khỉ mới nhất. Sau khi thay thế toàn bộ các con khỉ ban đầu, không còn con khỉ nào trong lồng từng bị xịt nước lạnh. Tuy nhiên, không con khỉ nào dám tiến đến cầu thang để lấy quả chuối nữa. Tại sao không ? Vì theo như chúng biết, đó là cách mọi chuyện vẫn luôn được làm ở đây.
*Ý nghĩa đối với Kitô giáo và các hệ thống niềm tin
Câu chuyện này ví von với cách các niềm tin tôn giáo, như Kitô giáo, được duy trì qua thời gian. Trong lịch sử, vào thời kỳ Hội đồng Nicaea (năm 325), Hoàng đế Constantine và Đế quốc La Mã có quyền lực áp đặt “luật lệ” lên các cộng đồng. Những nhóm người không tuân theo có thể bị trừng phạt nặng nề, giống như “nước đá” trong thí nghiệm với khỉ. Quả chuối trong câu chuyện tượng trưng cho tri thức hoặc quyền lực mà con người khao khát, nhưng bị ngăn cản bởi các thế lực kiểm soát.
Theo thời gian, các thế hệ mới (như những con khỉ mới) được dạy rằng việc tìm kiếm tri thức hay thách thức hiện trạng là sai trái, thậm chí nguy hiểm. Trong Kitô giáo, câu chuyện về Adam và Eva được dùng để củng cố ý tưởng này: việc ăn “trái cấm” (tượng trưng cho tri thức) khiến nhân loại bị trừng phạt, và cách duy nhất để tránh hậu quả là tuân theo quyền uy (Authority) mà không đặt câu hỏi.
Ngày nay, nhiều người vẫn tuân theo các niềm tin hoặc quy tắc mà không biết lý do thực sự đằng sau, giống như những con khỉ không dám trèo thang. Họ được dạy từ nhỏ (trong “lồng” – nhà thờ, gia đình, hoặc cộng đồng) rằng việc thách thức niềm tin hoặc tìm kiếm tri thức ngoài khuôn khổ là sai trái. Điều này khiến việc phá vỡ hệ thống niềm tin trở nên khó khăn, vì nó đòi hỏi sự dũng cảm để “trèo thang” và đối mặt với sự phản đối từ những người giáo dục bởi niềm tin này.
St
https://www.facebook.com/share/v/1QtLLey1FK/
Chienslambao.blogspot.com
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét